Lekcja HOMO MILITANS to ciekawa propo¬zycja dydaktyczna adresowana do klas IV–VI szkoły podstawowej (animację „Tabu” z 1959 roku w reżyserii Lidii Hornickiej można zapropo¬nować też młodszym odbiorcom). Warto sięgnąć po zamieszczone w niej animacje i wprowadzać je do procesu kształcenia. Są one godne uwagi zarówno ze względu na swoje walory estetyczne, jak i wagę przekazywanych treści odnoszących się do problemu funkcjonowania człowieka w świecie i jego relacji z otoczeniem.
Film „Igraszki” z 1962 roku w reżyserii Kazimierza Urbańskiego, skłania do zadawania ważnych pytań dotyczących natury człowieka. Czy agresję mamy zapisaną w genach? Czy jest ona niezbywalnym składnikiem naszego życia? Według naukowych badań przemoc wewnątrzgatunkowa to konieczny element umożliwiający funkcjonowanie zwierząt żyjących w stadzie, które w wielu sytuacjach, walcząc o samice, dostęp do pożywienia i swoją pozycję, muszą zachowywać się wrogo wobec swoich pobratymców. Agresywne zachowania są w ich przypadku uzasadnione przez instynkt samozachowawczy, czyli konieczność przetrwania. Tego rodzaju postawy są również charakterystyczne dla ludzi. Nie ma społeczności bez przemocy, każdego dnia gdzieś na świecie toczą się konflikty zbrojne. Czy możemy wyobrazić sobie świat bez wojny? Czy możemy powstrzymać się od agresywnych zachowań? Film „Igraszki” nie daje pozytywnej odpowiedzi na te pytania, ukazując nieustanne dążenie człowieka do zbrojnej konfrontacji. Ludzka agresja, która była na początku potrzebna, by zdobyć pożywienie (ukazują to kadry przedstawiające polowania na antylopy) w pewnym momencie zmieniła kierunek. Ludzie zaczynają walczyć przeciwko sobie, inny człowiek staje się wrogiem, którego trzeba za wszelką cenę zniszczyć. Swoją kreatywność ludzie wykorzystują do wymyślania i produkowania coraz doskonalszych narzędzi śmierci, a eskalacja przemocy wspartej nowoczesną bronią (atomową, chemiczną, biologiczną) wymyka się spod kontroli i któregoś dnia doprowadzi ludzkość do samozagłady.
Film „Tabu”, adresowany do młodszych klas, skłania do myślenia o człowieku z większym optymizmem. Animacja wprowadza młodych widzów w świat egzotycznej społeczności żyjącej w Afryce. Opowiedziana historia jest jednak uniwersalna i dzieci mogą identyfikować się z problemami, z którymi zmierzyć się muszą bohaterowie filmu. Przede wszystkim pozwala uczniom zrozumieć, czym jest społeczność, co ją spaja, jakie zasady nią rządzą, jaką rolę w jej funkcjonowaniu odgrywają obrzędy i rytuały. Ważną rolę w filmie odgrywa mały bohater, który uczy się funkcjonowania w grupie, obserwując i naśladując dorosłych. Istotnym zagadnieniem w przypadku tej animacji będzie zrozumienie roli i znaczenia słowa „tabu” jako zakazu powstrzymującego członków społeczności od dokonania pewnych czynów.
Omawiając filmy, nie możemy zapomnieć o ich walorach artystycznych. Warto, wspólnie z młodzieżą, zastanowić się, czy środki wyrazu, którym posłużyli się twórcy obu animacji, wzmacniają filmowy przekaz. Jaką rolę odgrywa muzyka? Czy słowa w ogóle są potrzebne, aby opowiedzieć ciekawą historię?
Obydwa teksty kultury, odpowiednio wkomponowane w tok lekcyjny, na pewno zaowocują pozytywnymi efektami edukacyjnymi. Nie tylko skłonią młodych widzów do refleksji nad naturą człowieka, zagrożeniami, które wywołuje destrukcyjna postawa, nad stosunkiem ludzi do świata zwierząt, rolą zakazów i nakazów regulujących ludzkie zachowania, ale również, pomogą dzieciom i młodzieży zrozumieć, w jaki sposób teksty kultury zostały ukształtowane i jak to specyficzne ukształtowanie wpływa na ich całościowy przekaz. Z pewnością okażą się one sojusznikiem nauczyciela we wdrażaniu ważnych treści podstawy programowej dla klas IV–VI.
Praca z lekcją HOMO MILITANS może pomóc w realizacji następujących celów:
- wprowadzanie uczniów w świat wartości;
- rozwijanie umiejętności krytycznego i logicznego myślenia, rozumowania, argumentowania i wnioskowania;
- wyposażenie uczniów w taki zasób wiadomości oraz kształtowanie takich umiejętności, które pozwalają w sposób bardziej dojrzały i uporządkowany zrozumieć świat;
- wychowywanie świadomego odbiorcy i uczestnika kultury;
- rozwijanie w uczniu ciekawości świata;
- rozwijanie umiejętności komunikowania się w różnych sytuacjach oraz sprawnego posługiwania się językiem polskim w zależności od celu wypowiedzi;
- rozwijanie umiejętności formułowania myśli, operowania bogatym słownictwem oraz wykorzystywania go do opisywania świata, oceniania postaw i zachowań ludzkich z uwzględnieniem zasad etyki i kultury języka;
- wyodrębnianie elementów dzieła filmowego; wskazywanie cech charakterystycznych przekazów audiowizualnych;
- odnoszenie treści tekstów kultury do własnego doświadczenia.