Lekcja 39

Eksperymenty

Czerwone i czarne
reż.: Witold Giersz

Elementarz
reż.: Wojciech Wiszniewski

Wojaczek
reż.: Lech Majewski

Opracowanie: Dr Wojciech Otto

Elementarz

reż.: Wojciech Wiszniewski

O filmie

Artystyczny dokument filmowy prezentujący w zawoalowanej, metaforycznej formie stan ducha i umysłu polskiego społeczeństwa w połowie lat 70. XX wieku. Przywołując tytułowy „Elementarz” Mariana Falskiego oraz popularny wierszyk „Katechizm polskiego dziecka” Władysława Bełzy, zaczynający się od słów: „Kto ty jesteś? Polak mały”, autor zapytuje o granice wolności i zniewolenia narodu polskiego oraz o źródła jego tożsamości. Poprzez zestawienie symbolicznych emblematów komunistycznego państwa totalitarnego oraz obrazów-ikon zaczerpniętych z historii i dziedzictwa narodowego Polaków, Wiszniewski buduje ogląd świata z perspektywy małego dziecka, które musi odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie: „W co wierzysz?”

Rok produkcji	1976
Produkcja	Wytwórnia Filmów Oświatowych, Film Polski
Reżyseria	Wojciech Wiszniewski
Scenariusz	Wojciech Wiszniewski
Zdjęcia	Jerzy Zieliński
Montaż	Dorota Wardęszkiewicz
Muzyka	Janusz Hajdun
Dźwięk	Józef Pietrow
Czas trwania	8 minut 30 sekund

O reżyserze

Reżyser, aktor; urodzony w 1946 w Łodzi, zmarł przedwcześnie w 1981 w Warszawie. Ukończył reżyserię w łódzkiej Szkole Filmowej. Realizował głównie filmy dokumentalne jak „Wanda Gościmińska - włókniarka”, „Sztygar na zagrodzie” czy „Stolarz”. Jako reżyser doceniony został dopiero po śmierci, przyznano mu wtedy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Stworzył także sztukę teatralną, spektakl teatru telewizji oraz telewizyjny film fabularny. Najważniejsze w jego dorobku są jednak niepowtarzalne dokumenty, najgłośniejszy z nich „Elementarz” (1976) określany jest przez krytyków jako arcydzieło.

Scena do analizy

„Elementarz” Wojciecha Wiszniewskiego to dokument artystyczny. Zastosowane w nim środki wyrazu i stworzona za ich pomocą autorska koncepcja utworu noszą miano zarówno formalnego, jak i treściowego nowatorstwa. Reżyser twórczo wykorzystał dwa znane niemal wszystkim w kraju nad Wisłą teksty kultury: „Elementarz” autorstwa Mariana Falskiego, z którego wiele pokoleń Polaków uczyło się nauki czytania, oraz krótki wierszyk Katechizm polskiego dziecka Władysława Bełzy, stanowiący narodowe credo, swoiste wyznanie wiary i wyraz tożsamości młodego Polaka. Połączyła je niezwykle wysublimowana wizja plastyczna, ukazująca mizerię życia w peerelowskiej rzeczywistości połowy lat 70. Litery alfabetu zostały tu przedstawione na zasadzie turpistycznych scen-obrazów odnoszących się do tej rzeczywistości, a wierszyk Bełzy posłużył za wiwisekcję stanu ducha i ideologicznej świadomości polskiego społeczeństwa. Zadane na końcu pytanie: A w co wierzysz?, pozostało w filmie bez odpowiedzi, z zasugerowaną jednak przez reżysera postawą sprzeciwu młodego pokolenia wobec systemu totalitarnego.

Elementarz

Zobacz też

Fototeka