Ludzie z pustego obszaru, reż. Kazmierz Karabasz, Władysław Ślesicki, 1957
Film dokumentalny pokazujący pustkę życia młodzieży w latach pięćdziesiątych. Autorzy starają się opisać i zdiagnozować przyczyny problemów oraz postępującej wśród młodych ludzi moralnej degrengolady. Stworzony przez nich portret pewnego środowiska jest jednak mało wiarygodny, bo podporządkowany z góry postawionej tezie.
Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda, 1974
Dzieło laureata Oscara, będące adaptacją powieści noblisty Władysława Reymonta prezentuje portret społeczności żyjącej u schyłku XIX wieku w Łodzi. Niezwykle szybko rozwijające się miasto jest miejscem życia zróżnicowanych grup wyznaniowych, narodowościowych i klasowych. Na ekranie Wajda kreśli wizerunek społeczeństwa epoki industrialnej, pokazuje jego ogromną atomizację, ale i bogactwo kulturowe.
Gadające głowy, reż. Krzysztof Kieślowski, 1980
To socjologiczna sonda, seria wywiadów z Polakami w różnym wieku, o różnych zawodach i pochodzeniu społecznym. Reżyser pyta swoich bohaterów o to kim są i czego pragną. W rezultacie powstaje portret Polaków, wizerunek zbiorowości zróżnicowanej, lecz pragnącej w życiu tego samego: wolności, miłości, poszanowania godności…
Gadające głowy II, reż. Krzysztof Wierzbicki, 2004
Wierzbicki wykorzystuje pomysł Krzysztofa Kieślowskiego, aby pokazać społeczeństwo polskie po latach. Z jednej strony bohaterowie pierwszego filmu komentują swoje wcześniejsze odpowiedzi, z drugiej zaś nowe osoby odpowiadają na pytania, które ongiś rodakom postawił Kieślowski. W rezultacie okazuje się, że niewiele się zmieniło. Dla ludzi ważne są wciąż te same wartości i idee.
Sanatorium pod Klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has, 1973
Has, podobnie jak Kawalerowicz, oferuje widzowi portret Żydów polskich, stara się jednak opisać także ich kulturę i oddać mentalność. Film zasługuje na szczególną uwagę, gdyż nie bazuje na stereotypach, lecz stara się uchwycić bogactwo i złożoność dziedzictwa tradycji żydowskiej.
Austeria, reż. Jerzy Kawalerowicz, 1983
Film przedstawiający portret Żydów polskich, którzy noc tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej spędzają w karczmie na rozdrożu, w tytułowej Austerii. Jak się okazuje, jest to zbiorowość bardzo zróżnicowana, bowiem pod wspólnym dachem spotykają się ortodoksyjni Chasydzi i bardziej liberalni wyznawcy religii mojżeszowej z pobliskiego miasteczka.