Rytuały konstytuujące życie Sawickich – „Duże zwierzę” w reżyserii Jerzego Stuhra – jako wstęp do realizacji półrocznego projektu na temat rytuału w życiu społecznym

ETAP EDUKACYJNY

ponadpodstawowa

PRZEDMIOT

godzina wychowawcza, wariant dla klas licealnych-humanistycznych / fakultetów / kółka polonistycznego, wiedza o społeczeństwie

CZAS

2 godziny lekcyjne

Cele zajęć

Uczeń:

• doskonali umiejętność planowania, organizacji pracy własnej, pracy w grupie, zbierania i selekcjonowania informacji, podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów w sposób twórczy
• analizuje i odbiera dzieło filmowe w sposób świadomy i krytyczny definiuje pojęcie rytuał,
• wskazuje na różne rodzaje rytuałów włącza się do dyskusji,
• prezentuje i uzasadnia swoje poglądy ocenia własną pracę

Materiały dydaktyczne

• film „Duże zwierzę” w reżyserii Jerzego Stuhra kartony,
• mazaki słowniki „Wyrazów obcych”,
• słowniki „Mitów i tradycji kultury” itp.

Forma pracy

praca z całą klasą graca w grupach

Metody pracy

• metoda projektów
• burza mózgów,
• mapa mentalna,
• dyskusja

Przebieg lekcji

W trakcie wcześniejszych zajęć młodzież obejrzała film „Duże zwierzę”; dobrze, aby odbyły się  także zajęcia analityczne, zakończone próbą  odczytania sensów utworu. Rozmowa z uczniami na temat rytuału.

• Jakie znacie rytuały ze swojego życia codziennego?
• Na jakie grupy, rodzaje możemy je podzielić?

Np. religijne, w religii chrześcijańskiej rytuał jest niemal równoznaczny z sakramentem: inicjacyjne (obrzezanie, chrzest), przejścia (ślub, modlitwa), izolacyjne (pogrzeb), świeckie: polityczne (urodziny przywódcy, kult jednostki), przejścia (obrona pracy dyplomowej, wesele), rozrywkowe (masowe – sport, koncert rockowy), codzienne (wspólny obiad rodzinny, wspólne zakupy), cielesne (tatuaże, makijaże), zawodowe (inicjacja w wojsku, stroje służbowe, odprawy – policja, wojsko, szpital).

Czym jest rytuał?

Próba stworzenia definicji na podstawie podanych przykładów.
Zapisywanie przez uczniów na arkuszu papieru, jednym kolorem, wszystkich podanych cech, wyznaczników.
Praca w grupach ze słownikiem – hasło rytuał.

Jak rozumiemy tę definicję?

Dopełnienie definicji, zapisanie nowych cech na podstawie słownika, innym kolorem, na arkuszu papieru. Stworzenie i zapisanie kompletnej definicji:

Rytuał – (obrzęd) zespół specyficznych dla danej kultury, utrwalonych tradycją, sekwencji o znaczeniu symbolicznym w formie powtarzalnych czynów i wypowiedzi, wykonywanych w celu osiągnięcia pożądanego skutku. Rytuał często wiąże się z takimi zjawiskami jak: sacrum, profanum, tabu. Rytuał to nie tylko obowiązek, kojarzy się przeważnie z przyjemnością. Rolą rytuału jest przede wszystkim budowa i podtrzymanie więzi społecznych i grupowych, regulowanie i stabilizacja życia społecznego. Rytuał pełni także funkcje magiczne i religijne, umacnia wierzenia, jest rodzajem odnowy moralnej, możliwej do osiągnięcia tylko podczas spotkania i zgromadzenia jednostek potwierdzających wspólne uczucia.

Młodzież tworzy na tablicy mapę mentalną, wypisując zapamiętane z filmu „Duże zwierzę” rytuały dnia codziennego Sawickich.

Wspólne posiłki, oczekiwanie żony na męża przed domem, nadawanie imienia wielbłądowi, wspólna pielęgnacja wielbłąda, codzienne spacery z wielbłądem na smyczy, gra Sawickiego w orkiestrze. Całe uporządkowane życie, toczące się w określonym rytmie. Ten porządek pozwala spojrzeć na Sawickich, jako osoby uczciwe, kochające, „poczciwe”.

Rytuałów w życiu codziennym można się doszukiwać nie tylko w ściśle określonych czynnościach powtarzanych w danych odstępach czasu, ale też – a może przede wszystkim – w kontaktach międzyludzkich.

Zaproponowanie uczniom wzięcia udziału w projekcie na temat: „Rytuały w naszym życiu”.

Przedstawienie zasad uczestnictwa w projekcie.

Zapoznanie uczniów z metodą projektów (załącznik nr 1) i zasadami prowadzenia tego konkretnego projektu (załącznik nr 2).

A w szczególności:

• zawarcie kontraktu z uczniami na realizację projektu
• określenie treści, tematu, sformułowaniu problemu przyszłego projektu
• określenie źródeł informacji ustalenie zadań w grupach
• ustalenie harmonogramu działań
• określenie formy, planu prezentacji rezultatów
• określenie obowiązków i zakresu pracy
• omówienie kryteriów oceny pracy uczniów indywidualnych i grup

Podsumowanie i zakończenie zajęć. Praca domowa.

Przygotowując się do realizacji projektu edukacyjnego, należy opracować harmonogram działań. Sporządźcie projekt takiego harmonogramu dla Waszej grupy wykorzystując poniższą tabelę:

Załącznik nr 1

Zasady pracy metodą projektu^[1]

Wprowadzenie w projekt

Planowanie Opracowanie instrukcji do projektu. Zawarcie kontraktu. Określenie źródeł informacji /dodatkowe materiały, zasoby internetowe itp. Ustalenie zadań w poszczególnych grupach /karty pracy/. Ustalenie harmonogramu działań. Określenie formy, planu prezentacji rezultatów. Określenie obowiązków i zakresu pracy (przy projekcie grupowym). Sprawdzenie przygotowania uczniów do realizacji wybranego tematu.

 Poszukiwanie

 Opracowanie

Prezentacja

Ocenianie

Załącznik nr 2

Instrukcja pracy grup

Bierzecie udział w realizacji projektu:

Rytuały w naszym życiu

W trakcie pracy nad jego realizacją będziecie podzieleni na sześcioosobowe grupy.

Waszym celem jest zbadanie i opisanie danego rytuału (kiedy ma miejsce?, kto bierze udział?, gdzie i jak często się odbywa?, jakie ma znaczenie podstawowe?, jakie ma sensy społeczne?, na czym polega?).

Zastanówcie się przy tym nad istotą rytuału w życiu jednostki i grupy.

Zadania:

Zadaniem każdej z grup jest zbadanie jednego z wymienionych rytuałów:

• koncerty muzyczne,
• mecze sportowe: siatkówka, piłka nożna,
• zakupy rodzinne,
• niedzielne obiady rodzinne,
• uroczystości rodzinne - święta

Zadaniem każdego członka grupy jest indywidualne zbadanie czterech zdarzeń tego samego typu. Następnie grupa zbiera wszystkie obserwacje, doświadczenia, dane z lektury i badania tradycji. Grupowo zostają zaplanowane i wykonane: prezentacja cząstkowa – plakaty i prezentacja końcowa.

Metody zbierania materiałów: 

Badając dany rytuał możecie wykorzystać:

obserwację zewnętrzną i poprzez uczestnictwo informacje zawarte w literaturze na dany temat zdjęcia i filmy, np. z domowego archiwum ankietę przeprowadzoną wśród osób biorących udział w rytuale wywiad przeprowadzony przez siebie itd.

Efekt projektu: 

W trakcie pracy nad projektem, przygotowując się do prezentacji efektów swojej pracy, powinniście przygotować:

• plansze informacyjne na temat danego rytuału (czas prezentacji 10 minut),
• scenkę (lub krótki film) z udziałem wszystkich uczestników danej grupy, która odtwarza fragment lub całość danego rytuału, pokazuje jego charakterystyczne cechy, zawiera komentarz (czas prezentacji do 10 minut).

Przykładowy terminarz projektu:

Projekt będzie realizowany od 1.10 do 30.03

Od 1.10 – 31.01 – raz na dwa tygodnie, będziecie spotykać się w zespołach, aby omówić i zapisać efekty pracy – spostrzeżenia własne oraz przeczytane informacje.

Również raz na dwa tygodnie będziecie konsultowali się z nauczycielem, prezentowali efekty dotychczasowej pracy. W razie potrzeby otrzymacie pomoc oraz potrzebną bibliografię. (Badaniu podlegają po cztery wydarzenia, rytuały danego rodzaju, dla każdego indywidualnego uczestnika).

01.02 – 30.03 – przygotujecie scenki lub krótki film z udziałem wszystkich uczestników danej grupy, która odtwarza fragment lub całość danego rytuału, pokazuje jego charakterystyczne cechy. Raz na dwa tygodnie zaprezentujecie nauczycielowi postępy w pracy.

Etapy:

pomysł, scenariusz, komentarz, gotowy projekt.

Źródła, w których należy poszukiwać informacji:

Internet, tradycja rodzinna przekazana w formie ustnej, lektura zależnie od postępów w pracy np.: Bronisław Malinowski, „Magia, nauka i religia” [w:] Mit, magia i religia, Jean Maisonneuve, „Rytuały dawne i współczesne”, Bruno Bettelheim, „Rany symboliczne: rytuał inicjacji i zazdrość męska”

Kryteria oceny projektu:

terminowość prowadzenie własnych obserwacji uczestników (raz w miesiącu badanie rytuału i wnioski) systematyczność postępów pracy w zespole (raz na dwa tygodnie podsumowanie planów ipostępów w pracy, lektury, wiedzy) praca zespołowa poczynione obserwacje, ich poziom merytoryczny zebrane informacje dodatkowe – lektura, tradycja posługiwanie się fachową terminologią prezentacja cząstkowa – plansze prezentacja końcowa

Kryteria oceny prezentacji:

organizacja i zaplanowanie prezentacji poziom prezentacji i komentarza zaangażowanie wszystkich uczestników czas prezentacji (czy grupa zmieściła się w czasie) komunikatywność wystąpienia autorefleksja grupy – wrażenia z realizacji zadania.

Załącznik nr 3

Karta pracy grupy – przykład

 Karta oceny plakatów – przykład

 Karta oceny prezentacji końcowej – przykład