ETAP EDUKACYJNY
ponadpodstawowa
CZAS
2 godziny lekcyjne (bez projekcji filmu)
Cele lekcji:
Po zajęciach uczeń będzie umiał:
- dokonywać analizy dzieła filmowego;
- intepretować dzieło filmowe z uwzględnieniem konkretnych zagadnień obyczajowo-kulturowych;
- dokonywać refleksji nad znaczeniem rozpoznawania i nazywania emocji oraz poszukiwania wartości pomocnych w rozwiązywaniu konfliktów;
Metody pracy:
analiza filmu, praca grupowa, praca indywidualna, dyskusja.
Słowa kluczowe:
emocja, wartość, konflikt.
Materiały pomocnicze:
- film „Wśród nocnej ciszy” T. Chmielewskiego.
- arkusze papieru, flamastry.
Uwagi.
Przed lekcją:
- uczniowie oglądają film „Wśród nocnej ciszy”;
- uczniowie indywidualnie opracowują pytania z materiału pomocniczego nr 1.
Przebieg lekcji
- Zapytaj o odbiór i reakcje uczniów na film.
Omów krótko fabułę filmu, zwróć uwagę na nawiązania Chmielewskiego do wybitnego klasycznego thrillera M-Morderca Fritza Langa. Przy omawianiu kontekstu historycznego, warto skorzystać z materiałów ze strony www.filmotekaszkolna.pl.
Uwaga:
Jeśli podczas omówienia reakcji uczniowie wskażą wątek homoseksualny między między Wiktorem a Bernardem, nie ignoruj tego aspektu. Spytaj o ich reakcje na sposób przedstawienia tego wątku. Zwróć im uwagę na kontekst historyczno-kulturowy powstania filmu oraz toczącej się w nim akcji. Wskaż na fakt, iż wątek ten jest obecny także w literackim źródle fimu T. Chmielewskiego – w powieści Ladislava Fuksa „Śledztwo prowadzi radca Heuman” , który w odróżnieniu od decyzji polskiego reżysera nie skonkretyzował miejsca i czasu akcji swojej powieści.
Sposób przedstawienia relacji Wiktora i Bernarda, rozwiązania inscenizacyjne, na jakie zdecydował się reżyser, mogły wynikać z potrzeby odzwierciedlenia realiów obyczajowych świata przedstawionego, jak i potrzeby uwzględnienia takich realiów (wymagań?) w Polsce końca lat 70-tych. Sprawa nie jest jednoznaczna, warto podejść do niej ze świadomością tych kontekstów.
* W zależności od dojrzałości uczniów i stopnia zaintersowania tym zagadnieniem, możesz zastanowić się nad przeprowadzeniem lekcji nt. filmowego postrzegania homoseksualizmu. Możesz przeprowadzić lekcję porównawczą tego aspektu, wykorzystując film T. Chmielewskiego oraz, na przykład, sceny z „Sali samobójców” J. Komasy, filmu „młodszego” od „Wśród nocnej ciszy” o 30 lat. - Poinformuj uczniów, iż nie będziecie zastanawiać się nad wątkiem zbrodni, lecz przeanalizujecie motywy, które do niej doprowadziły. Omów z uczniami efekty prac nad filmem. Zapisz propozycje uczniów na tablicy.
- Podsumuj pracę, zwróć uwagę na powtarzalność niektórych scen w kolejnych punktach.
Zadaj pytanie nr 4 z materiału pomocniczego nr 1, następnie poproś uczniów o przykłady tych wartości. Możesz zadać dodatkowe pytanie: Skąd wiemy, co jest wartością? Kiedy poznajemy wyznawane przez nas wartości? Czy jest coś, co byłoby dla bohaterów równie wartościowe – widzieliby w nim te same wartości? - Podziel uczniów na nowe grupy (4-5 osób). Rozdaj arkusze i flamastry. Poproś, by zastanowili się nad sposobem pozytywnego rozwiązania konfliktu, jaki pojawił się w scenie związanej z pożegnaniem Bernarda. Pokaż tę scenę na lekcji. Poproś uczniów, by wzięli pod uwagę interesy obu stron. Do realizacji ćwiczenia posłużą pytania z materiału pomocniczego nr 2.
Chętne grupy omawiają swoje propozycje na forum. Poproś pozostałych uczniów o komentarze i uzupełnienia prezentowanych propozycji. - Przeprowadź dyskusję w oparciu o następujące pytania.
• Czy można żyć bez konfliktów?
• Czy konflikt jest wartością? W jaki sposób? Czy są jakieś pozytywne strony sytuacji konfliktowych?
• Co przeszkadza w rozwiązaniu konfliktów? - Podziękuj uczniom za udział w lekcji i dyskusji. Na zakończenie poproś uczniów o dokończenie zdania „Na dzisiejszych zajęciach najważniejsze dla mnie było...”
Materiał pomocniczy nr 1
Pytania pomocnicze do analizy filmu:
- Pytanie 1.
Wskaż sceny, które najlepiej ukazują cechy charakteru głównych bohaterów – Wiktora i jego ojca, komisarza Hermana.
- Pytanie 2.
Wskaż sceny, które ukazują konflikt głównych bohaterów.
- Pytanie 3.
Wskaż sceny, które ukazują pozytywne emocje bohaterów.
- Pytanie 4 (To pytanie zadaj podczas lekcji).
Z zaproponowanych scen wskaż te, w których bohaterowie wskazują na wartości, które są dla nich ważne.
Materiał pomocniczy nr 2
Przeanalizuj scenę z filmu „Wśród nocnej ciszy” T. Chmielewskiego.
- Określ zasadniczy problem konfliktu.
- Spróbuj nazwać emocje obecne u Wiktora i komisarza – ułóż je chronologicznie.
- Jakie błędy popełnił Wiktor, a jakie jego ojciec?
- Zastanów się nad elementami niezbędnymi do osiągnięcia porozumienia. Zastanów się nad adekwatnym sposobem zachowania, czasem i miejscem rozwiązania konfliktu, wartościami, jakie mogłyby kierować bohaterami. Uzasadnij swój wybór.
- Zastanów się nad rozwiązaniem sytuacji, w której żaden z nich nie czułby się przegrany.