Mit – historia uniwersalna (na przykładzie filmu animowanego Zdzisława Kudły „Syzyf”)

ETAP EDUKACYJNY

gimnazjalna

PRZEDMIOT

język polski

CZAS

1 godzina lekcyjna

Cel ogólny:

• Uświadomienie uczniom uniwersalności mitu i jego żywotności poprzez pokazanie filmu, w którym twórca przetwarza treść historii Syzyfa

Cele szczegółowe

uczeń:

• wie, co to jest mit;
• podaje przykłady znanych mitów;
• tworzy związki frazeologiczne ze słowem praca;
• zna treść mitu o Syzyfie;
• w sposób świadomy odbiera dzieło filmowe;
• dostrzega podobieństwa i różnice między literacką a filmową wersją mitu;
• odczytuje funkcje filmowych środków wyrazu zastosowanych przez autora filmu;
• interpretuje filmową wersję mitu z uwzględnieniem wprowadzonych przez twórcę zmian;
• wyjaśnia znaczenie słowa uniwersalny;
• formułuje wnioski dotyczące uniwersalności mitów;
• redaguje opowiadanie na podstawie obejrzanego filmu;
• tworzy własną wersję wybranego mitu.

Metody pracy:

• tworzenie skojarzeń – gilotyna;
• praca z fragmentami filmu;
• dyskusja;
• karta pracy.

Formy pracy:

• zbiorowa;
• indywidualna;
• w dwójkach.

Materiały dydaktyczne:

• Film Zdzisława Kudły Syzyf;
• Mit o Syzyfie według Jana Parandowskiego;
• Folia samoprzylepna na tablicę z przygotowanym zestawem słów do gilotyny skojarzeniowej (załącznik nr 1);
• Karta pracy (załącznik nr 2);
• Słownik języka polskiego.

Pojęcia kluczowe:

mit, film animowany, obraz, dźwięk, efekty akustyczne, kolor, pokonywanie przeszkód, dążenie do celu, syzyfowa praca, uniwersalność

Przed zajęciami:

uczniowie przypominają treść mitu o Syzyfie oraz środki wyrazu filmowego poznane na lekcjach j. polskiego.

Uwagi:

Proponowany scenariusz może być wykorzystany na lekcji j. polskiego w klasie pierwszej gimnazjum lub na zajęciach filmowych. Jeśli nauczyciel pracuje z podręcznikiem Nowej Ery Słowa na czasie – można potraktować tę lekcję jako przykład nawiązania do epoki starożytności (patrz: podręcznik Nowej Ery dla klasy I gimnazjum „Słowa na czasie” – rozdział 1. Nawiązania do epoki) albo jako zajęcia związane z edukacją medialną ( patrz: tamże, rozdział 2. Media).

Przebieg zajęć:

1. Zadanie wprowadzające. Zapisujemy na tablicy wyrazy, które uczniowie mają skojarzyć z jednym słowem tworzącym z każdym z zapisanych wyrazów związek frazeologiczny lub przysłowie. (Załącznik nr 1)

• kołacz
• hańbić
• garb
• Syzyf
• naukowy
• bogacić się
• zając
• benedyktyn

(oczekiwane odpowiedzi – bez pracy nie ma kołaczy; żadna praca nie hańbi; pracuj, pracuj – a garb ci sam wyrośnie; syzyfowa praca; praca naukowa; cierpliwością i pracą ludzie się bogacą; praca nie zając – nie ucieknie; benedyktyńska praca)

2. Wyjaśniamy pojęcie syzyfowej pracy i pytamy, skąd pochodzi ten frazeologizm. Następnie pytamy uczniów, co to jest mit i prosimy o podanie innych przykładów znanych im mitów.

3. Stawiamy pytanie, czy mity dziś mogą interesować ludzi.

4. Zapisujemy temat lekcji, wyjaśniając, że obejrzymy film animowany, w którym autor nawiązał do mitu o Syzyfie.

5. Rozdajemy uczniom karty pracy i polecamy im wypełnić w parach pierwszą rubrykę tabeli (Załącznik nr 2)

6. Zapowiadamy film. Prosimy uczniów o uważne oglądanie, aby mogli zauważyć, co nowego twórca wprowadził do treści tej znanej historii.

7. Oglądamy film.

8. Prosimy uczniów o wypełnienie drugiej rubryki tabeli.

9. Prosimy chętne pary uczniów o przedstawienie swoich propozycji, jeśli trzeba - uczniowie uzupełniają braki w tabeli.

10. Szukamy odpowiedzi na pytanie, jaki był cel wprowadzenia zmian przez autora filmu. Uczniowie podają indywidualnie swoje propozycje interpretacji. Najciekawsze z nich zapisujemy na tablicy.
Praca może przynieść efekty.

• Upór w dążeniu do celu daje szansę jego osiągnięcia.
• Wysiłek włożony w pokonywanie przeszkód daje satysfakcję.
• Przeszkody nie powinny nas zrażać, ale motywować do ich pokonywania.
• Jeśli uda nam się coś osiągnąć, świat wokół staje się piękniejszy.
• Pomysłowość i uważna obserwacja innych pomaga w osiągnięciu celu.
• Warto być optymistą.

11. Zastanawiamy się wspólnie z uczniami nad funkcją wykorzystanych przez reżysera środków wyrazu filmowego. Zapisujemy na tablicy kilka znanych pojęć i prosimy, aby uczniowie wykreślili te z nich, które nie są wykorzystywane w filmie animowanym. Następnie prosimy klasę o ustalenie funkcji, jaką nadał twórca pozostałym środkom wyrazu.

• kostiumy
• Dialogi
• Muzyka
• Kolor
• Scenografia
• Ruchy kamery
• rekwizyty
• Plany filmowe
• Efekty akustyczne
• Aktorzy

Sugerowane odpowiedzi (ustnie):
Brak dialogów – skupienie uwagi widza na obrazie;
Kolor – podkreślenie nastroju: kolorystyka czarno-biała - smutek i cierpienie, kolor w końcowej części filmu - radość i optymizm;
Efekty akustyczne – dopełnienie obrazu;
Ruchy kamery – stworzenie wrażenia 2 planów: góra – dół jako opozycji dobra i zła (tu dobro jest na dole, a zło na górze).

Uwaga: Jeśli uczniowie nie poznali jeszcze znaków filmowych na lekcji, możemy zastąpić to polecenie innym: prosimy uczniów, aby wskazali, które postacie, przedmioty i zdarzenia nawiązują do kultury starożytnej.

(Możliwe przykłady: postać Zeusa, Syzyfa, Amora z łukiem, ciskanie pioruna przez Zeusa, amfora).

12. Pytamy uczniów, po co, ich zdaniem, reżyser wprowadził zmiany w micie. Co zyskała taka wersja tej historii? Formułujemy wniosek będący podsumowaniem lekcji.

Można zaproponować uczniom gotowe zdanie, w którym wykreślą niewłaściwe sformułowania:

Dzięki wprowadzonym przez reżysera zmianom mit stał się bardziej/ mniej aktualny i zyskał/stracił  optymistyczną/pesymistyczną  wymowę.

13. Prosimy o wyjaśnienie pojęcia uniwersalny – można posłużyć się słownikiem – i zapisujemy synonimy.
Uniwersalny – powszechny, ogólny, nadający się do wszystkiego, mający wszechstronne zastosowanie.

Wnioski: 

Wyjaśniamy, co to znaczy, że mit jest historią uniwersalną – podsumowujemy rozważania.

Uczniowie formułują ustnie wnioski z lekcji, a następnie zapisują indywidualnie w zeszytach, np.

Mity są wciąż aktualne. Artyści współcześni wciąż po nie sięgają, są dla nich inspiracją. Z mitów płynie refleksja zawierająca prawdy życiowe.

Ocena pracy uczniów: 

nauczyciel samodzielnie ocenia pracę uczniów wyróżniających się zaangażowaniem na zajęciach lub zleca np. gospodarzowi klasy, aby przez całą lekcję obserwował klasę i zaznaczał plusami nazwiska ciekawie wypowiadających się kolegów na wcześniej sporządzonej liście – na tej podstawie nauczyciel decyduje o ocenie.

Praca domowa:

• Opowiedz pisemnie filmową wersję mitu o Syzyfie (opowiadanie odtwórcze) lub
• Która wersja mitu – oryginalna czy filmowa – podoba Ci się bardziej i dlaczego?
• Napisz przetworzoną wersję wybranego mitu w formie opowiadania (praca dla chętnych).

Bibliografia:

• Tomasz Majewski, Oswajanie animacji w: „Scenariusze zajęć i materiały pomocnicze dla nauczycieli” pod red. Anny Mirskiej – Czerwińskiej, Warszawa 2013;
• Materiały zamieszczone na stronie filmoteki szkolnej: http://filmotekaszkolna.pl/dla-nauczycieli/nasze-lekcje/lekcja-37-nowe-szaty-mitu/filmy/syzyf,85