Po zajęciach uczeń będzie umiał:

rozpoznawać, nazywać oraz wyrażać własne emocje;
rozpoznawać i nazywać emocje innych;
rozpoznawać swoją życiową postawę i czynniki, które o niej decydują;
wskazać sposoby radzenia sobie w trudnych emocjonalnie sytuacjach życiowych.

Metody pracy:

dyskusja, praca w grupach

Środki dydaktyczne:

film „Cześć, Tereska” Roberta Glińskiego,
materiał pomocniczy – instrukcja do dyskusji,
materiał pomocniczy dla nauczyciela dołączony do scenariusza (www.filmotekaszkolna.pl/ Nasze lekcje/ 3. Obserwacje codzienności/ Materiały metodyczne).

Pojęcia kluczowe:

empatia, emocje, asertywność, agresja, bierność, telefon zaufania

Przebieg zajęć:

Po projekcji filmu poproś uczniów, aby podzielili się swoimi refleksjami i wrażeniami. Zwróć uwagę na uczucia, które film w nich wywołał. Zapytaj, jak rozumieją zachowania i postawy bohaterów, ich sposób funkcjonowania w świecie. Dowiedz się, czy któreś z wydarzeń w tym filmie przypomina im wydarzenie z ich życia lub z życia innych, znanych im osób?
Zapowiedz uczniom, że teraz będą mogli w grupach przedyskutować wybrane problemy, które zostały ukazane w filmie. Zapisz je na tablicy: emocje, relacje rodzinne, system wartości bohaterów, gdzie szukać pomocy w trudnej sytuacji. Podziel uczniów na cztery grupy. Zadaniem każdej z nich będzie przeprowadzenie rozmowy na zadany temat (propozycje tematów znajdują się w instrukcji dla uczniów). W każdym zespole możesz wyznaczyć moderatora dyskusji, który będzie czuwał nad czasem oraz porządkiem wypowiedzi, a także osobę, która będzie spisywała wszystkie argumenty i wnioski.
Uwaga! Możesz też każdemu z zaproponowanych tematów poświęcić oddzielną godzinę lekcyjną, wówczas dyskusja będzie odbywać się w całej klasie (bez podziału na grupy). Do ciebie należy decyzja w jakiej formie, czasie i z jaką grupą przeprowadzisz rozmowę.
Po zakończeniu dyskusji grupy prezentują swoje wnioski. Podsumuj i uzupełnij wypowiedzi uczniów, korzystając z materiału pomocniczego dla nauczyciela.
W ramach podsumowania lekcji poproś uczniów o dokończenie zdania: Ten film nauczył mnie….
Zaproponuj uczniom pracę domową:
Napisz list o tym, jak czujesz się we własnej rodzinie. Czy w przeciwieństwie do Tereski dostajesz od niej wsparcie, miłość, ciepło? Co was łączy, a jakie są między wami różnice? Czy jest coś, czego ci brakuje w relacjach z rodzicami, rodzeństwem, dziadkami? Jeśli uznasz to za ważne, to pokaż ten list rodzicom, nauczycielowi lub innemu dorosłemu, do którego masz zaufanie. Porozmawiajcie o nim. Możesz też skorzystać z Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 oraz strony internetowej www.116111.pl.

Załączniki:

Materiał pomocniczy
Instrukcja do dyskusji

Temat I. Emocje

Przeprowadźcie w grupie dyskusję na temat emocji ukazanych w filmie „Cześć, Tereska”.
Odpowiedzcie na następujące pytania:

Jakie są wasze wrażenia po tym filmie? Co czujecie? Jakie emocje w was obudził?
Jak patrzy na świat główna bohaterka, jakie są jej uczucia? Jaka jest ich wspólna cecha? Jak Tereska radzi sobie ze strachem, niepewnością, smutkiem, złością?
Co główna bohaterka mogłaby zrobić, aby opanować uczucie złości, które doprowadza ją do tak dramatycznego czynu w finale filmu?
Które z uczuć bohaterów filmu podzielasz?
Czy któraś z postaci w filmie wzbudza w tobie rozdrażnienie? Dlaczego?

Temat II. Relacje rodzinne

Porozmawiajcie o wpływie środowiska rodzinnego i rówieśniczego na kształtowanie charakteru Tereski. Omówcie braki emocjonalne rodziny i otoczenia Tereski. Odpowiedzcie na następujące pytania:

Jaka jest relacja Tereski z ojcem i matką?
Czego brakuje w życiu emocjonalnym bohaterki?
Co wpływa na postawę rodziców wobec Tereski?
W jaki sposób ojciec Tereski buduje swój autorytet?

Temat III. System wartości

Przeprowadźcie w grupie dyskusję na temat systemu wartości bohaterów filmu „Cześć, Tereska”.
Odpowiedzcie na następujące pytania:

Jakie wartości są najważniejsze dla Tereski i jej kolegów?
Czy bohaterowie tego filmu żyją według jakiegoś systemu wartości?
Czy i w jaki sposób Tereska okazuje szacunek samej sobie i innym?
Czy któraś z postaci filmu wzbudza twój szacunek? Kto to był i dlaczego szanujesz tę postać?

Temat IV. Gdzie szukać pomocy w trudnej sytuacji?

Przeprowadźcie w grupie dyskusję na temat możliwych sposobów pomocy Teresce. Odpowiedzcie na następujące pytania:

Dlaczego Tereska rezygnuje ze swoich marzeń (projektowanie ubrań)? Czy bohaterka prosi o pomoc? Dlaczego nie?
Czy Tereska spotyka na swojej drodze mądrych dorosłych? Co wynika dla niej z tych spotkań?
Czy gdyby dostała wsparcie od kogoś z dorosłych lub przyjaciół odnalazłaby w sobie motywację do realizacji swoich marzeń?
Do kogo Tereska może się udać z prośbą o pomoc?

Porozmawiajcie o innych sposobach szukania pomocy i o tym, jak ważna jest umiejętność proszenia o nią.

Materiał pomocniczy dla nauczyciela

Rozmowa po filmie może stać się okazją do trenowania umiejętności wyrażania swoich emocji (wywołanych przez film) oraz nazywania tych, które są udziałem bohaterów. Ponieważ wielu z nas ma z tym trudności nie zmuszaj uczniów do odpowiedzi na pytania, zadbaj jedynie o stworzenie atmosfery, która sprzyjać będzie szczerym wypowiedziom. Z pewnością pomożesz uruchomić słownictwo umożliwiające opisywanie uczuć, opowiadając o własnych emocjach i niepokojach, które film wywołał. Ważną kwestią jest też uświadomienie sobie, co kryje się za danym uczuciem (np. za złością czy smutkiem) i uczenie się sposobów uśmierzania niepokoju, złości i smutku. Kiedy rozmawiacie o trudnych emocjach bohaterów filmu i sposobach radzenia sobie z nimi możesz opowiedzieć o metodzie stosowanej w Connecticut:

„W New Haven w Connecticut, w bardzo patologicznym środowisku, dzieci w młodszych klasach uczą się jak rozpoznawać uczucia, jak je nazywać i jak sobie z nimi radzić. W szkole ustawiony jest sygnalizator świetlny, jak na skrzyżowaniu, i dzieci otrzymują instrukcję: Kiedykolwiek jesteś wściekły, przypomnij sobie światła. Czerwone – stop, uspokój się, pomyśl, zanim cokolwiek zrobisz. To jest kontrola impulsów, panowanie nad emocjami. Nie możemy wprawdzie kontrolować tego co i jak mocno odczuwamy, ale możemy kontrolować nasze reakcje na dane uczucie. Żółte światło - pomyśl o różnych możliwych reakcjach lub rozwiązaniach oraz o ich konsekwencjach. Zielone światło – zastosuj najlepsze rozwiązanie. Te lekcje są stale przypominane przez nauczycieli, trenerów sportowych, dyrekcję. Kiedy zdarzy się jakiś incydent, dorosły idzie z dzieckiem do sygnalizatora i rozmawia o kolejnych etapach radzenia sobie z emocjami.”

(Wywiad Ireny Koźmińskiej z Danielem Golemanem w „Polityce”, Grudzień 1998 r.).

Doceniaj też pomysły i propozycje uczniów – twórzcie listę własnych metod radzenia sobie z codziennymi problemami natury emocjonalnej czy dotyczącej relacji z innymi. Rozwijanie emocjonalnej inteligencji to proces, który towarzyszy nam przez całe życie. Kompetencje emocjonalne to: umiejętność nazywania i rozpoznawania emocji u siebie i innych, panowanie nad złością, kontrola impulsów, dostrzeganie podobieństw i różnic między ludźmi, chwalenie i docenianie innych, samoobserwacja, komunikacja, umiejętność oceniania ryzyka, podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów, wyznaczania sobie celów, opierania się presji rówieśników. Każde nowe doświadczenie doskonali nasze umiejętności w tym zakresie. Dlatego przygotowanie lekcji wychowawczej z zakresu edukacji społeczno-emocjonalnej może rozwijać również ciebie.
Podstawą udanego procesu nauczania społeczno-emocjonalnego jest twoje zaangażowanie. Przyjmij życzliwą postawę wobec uczniów, bądź bezkonfliktowa/y, oceniaj sprawiedliwe. Pamiętaj o docenianiu, łagodzeniu sporów i podsuwaniu skutecznych metod rozwiązywania konfliktów. Nie zawsze jesteśmy w stanie oddziaływać na wychowanka, ale możemy próbować stworzyć takie warunki, by doświadczenia dzieci wyniesione z kontaktów z dorosłymi sprzyjały ich rozwojowi emocjonalnemu i społecznemu. I bardzo ważne – obejrzyj wcześniej film i zinterpretuj go w sposób jaki zaproponujesz na lekcji swoim uczniom. Praca z filmem zawsze musi być poprzedzona jego obejrzeniem i gruntownym przeanalizowaniem. Uczniowie po tak trudnym filmie jak „Cześć Tereska” powinni wyjść bez napięcia i poczucia zagrożenia, a z nową wiedzą o sobie i radzeniu sobie w trudnych chwilach. „Cześć Tereska” Roberta Glińskiego to jeden z tych filmów w pakiecie „Filmoteki Szkolnej”, po który młodzież sięga najchętniej. Zastanów się, dlaczego tak jest i zapytaj o to samych uczniów. Młodzi ludzie traktują film przede wszystkim jako formę rozrywki. Ważne jest też dla nich, żeby film osadzony był w realiach współczesności, odnosił się do ich codzienności. Taki jest właśnie film Roberta Glińskiego. Daje to szansę na wejście w dialog z filmem, jego bohaterami. Utożsamiając się z nimi, młodzi odbiorcy mogą niejako uczyć się na ich błędach, ćwiczyć w rozpoznawaniu sytuacji ryzykownych, radzeniu sobie z problemami, wartościowaniu. Film może pobudzić do refleksji nad własnym życiem. Filmy wprowadzają bezpieczny dystans pomiędzy widza a jego problem – eksternalizacja problemu. Bądź uważna/y, ponieważ z reakcji i przemyśleń uczniów możesz wynieść wiele informacji o ich własnym życiu, o ich relacjach w rodzinie, środowisku rówieśniczym, o wartościach jakie w nim dominują, ich codziennych problemach i sposobach radzenia sobie z nimi.

Bibliografia:

Daniel Goleman, Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina 2008
Linda Lantieri, Rozwój inteligencji emocjonalnej Twojego dziecka, Wydawnictwo HELION 2009
Jak wykształcić inteligencję emocjonalną. 50 pomysłów ćwiczeń, Fraszka Edukacyjna 2009
Charmaine Liebertz, Skarbnica edukacji dobrego serca. Inteligencja emocjonalna: podstawy, metody i zabawy, Wydawnictwo JEDNOŚĆ 2007

Lekcja o emocjach na przykładzie filmu „Cześć, Tereska” Roberta Glińskiego