
ETAP EDUKACYJNY
gimnazjalna, ponadpodstawowa

PRZEDMIOT
godzina wychowawcza

CZAS
45 minut (plus projekcja filmu)
Po zajęciach uczeń będzie umiał:
- rozpoznawać, nazywać oraz wyrażać własne emocje;
- rozpoznawać i nazywać emocje innych;
- rozpoznawać swoją życiową postawę i czynniki, które o niej decydują;
- wskazać sposoby radzenia sobie w trudnych emocjonalnie sytuacjach życiowych.
Metody pracy:
dyskusja, praca w grupach
Środki dydaktyczne:
- film „Cześć, Tereska” Roberta Glińskiego,
- materiał pomocniczy – instrukcja do dyskusji,
- materiał pomocniczy dla nauczyciela dołączony do scenariusza (www.filmotekaszkolna.pl/ Nasze lekcje/ 3. Obserwacje codzienności/ Materiały metodyczne).
Pojęcia kluczowe:
empatia, emocje, asertywność, agresja, bierność, telefon zaufania
Przebieg zajęć:
- Po projekcji filmu poproś uczniów, aby podzielili się swoimi refleksjami i wrażeniami. Zwróć uwagę na uczucia, które film w nich wywołał. Zapytaj, jak rozumieją zachowania i postawy bohaterów, ich sposób funkcjonowania w świecie. Dowiedz się, czy któreś z wydarzeń w tym filmie przypomina im wydarzenie z ich życia lub z życia innych, znanych im osób?
- Zapowiedz uczniom, że teraz będą mogli w grupach przedyskutować wybrane problemy, które zostały ukazane w filmie. Zapisz je na tablicy: emocje, relacje rodzinne, system wartości bohaterów, gdzie szukać pomocy w trudnej sytuacji. Podziel uczniów na cztery grupy. Zadaniem każdej z nich będzie przeprowadzenie rozmowy na zadany temat (propozycje tematów znajdują się w instrukcji dla uczniów). W każdym zespole możesz wyznaczyć moderatora dyskusji, który będzie czuwał nad czasem oraz porządkiem wypowiedzi, a także osobę, która będzie spisywała wszystkie argumenty i wnioski.
Uwaga! Możesz też każdemu z zaproponowanych tematów poświęcić oddzielną godzinę lekcyjną, wówczas dyskusja będzie odbywać się w całej klasie (bez podziału na grupy). Do ciebie należy decyzja w jakiej formie, czasie i z jaką grupą przeprowadzisz rozmowę. - Po zakończeniu dyskusji grupy prezentują swoje wnioski. Podsumuj i uzupełnij wypowiedzi uczniów, korzystając z materiału pomocniczego dla nauczyciela.
- W ramach podsumowania lekcji poproś uczniów o dokończenie zdania: Ten film nauczył mnie….
- Zaproponuj uczniom pracę domową:
Napisz list o tym, jak czujesz się we własnej rodzinie. Czy w przeciwieństwie do Tereski dostajesz od niej wsparcie, miłość, ciepło? Co was łączy, a jakie są między wami różnice? Czy jest coś, czego ci brakuje w relacjach z rodzicami, rodzeństwem, dziadkami? Jeśli uznasz to za ważne, to pokaż ten list rodzicom, nauczycielowi lub innemu dorosłemu, do którego masz zaufanie. Porozmawiajcie o nim. Możesz też skorzystać z Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 oraz strony internetowej www.116111.pl.
Załączniki:
- Materiał pomocniczy
- Instrukcja do dyskusji
Temat I. Emocje
Przeprowadźcie w grupie dyskusję na temat emocji ukazanych w filmie „Cześć, Tereska”.
Odpowiedzcie na następujące pytania:
- Jakie są wasze wrażenia po tym filmie? Co czujecie? Jakie emocje w was obudził?
- Jak patrzy na świat główna bohaterka, jakie są jej uczucia? Jaka jest ich wspólna cecha? Jak Tereska radzi sobie ze strachem, niepewnością, smutkiem, złością?
- Co główna bohaterka mogłaby zrobić, aby opanować uczucie złości, które doprowadza ją do tak dramatycznego czynu w finale filmu?
- Które z uczuć bohaterów filmu podzielasz?
- Czy któraś z postaci w filmie wzbudza w tobie rozdrażnienie? Dlaczego?
Temat II. Relacje rodzinne
Porozmawiajcie o wpływie środowiska rodzinnego i rówieśniczego na kształtowanie charakteru Tereski. Omówcie braki emocjonalne rodziny i otoczenia Tereski. Odpowiedzcie na następujące pytania:
- Jaka jest relacja Tereski z ojcem i matką?
- Czego brakuje w życiu emocjonalnym bohaterki?
- Co wpływa na postawę rodziców wobec Tereski?
- W jaki sposób ojciec Tereski buduje swój autorytet?
Temat III. System wartości
Przeprowadźcie w grupie dyskusję na temat systemu wartości bohaterów filmu „Cześć, Tereska”.
Odpowiedzcie na następujące pytania:
- Jakie wartości są najważniejsze dla Tereski i jej kolegów?
- Czy bohaterowie tego filmu żyją według jakiegoś systemu wartości?
- Czy i w jaki sposób Tereska okazuje szacunek samej sobie i innym?
- Czy któraś z postaci filmu wzbudza twój szacunek? Kto to był i dlaczego szanujesz tę postać?
Temat IV. Gdzie szukać pomocy w trudnej sytuacji?
Przeprowadźcie w grupie dyskusję na temat możliwych sposobów pomocy Teresce. Odpowiedzcie na następujące pytania:
- Dlaczego Tereska rezygnuje ze swoich marzeń (projektowanie ubrań)? Czy bohaterka prosi o pomoc? Dlaczego nie?
- Czy Tereska spotyka na swojej drodze mądrych dorosłych? Co wynika dla niej z tych spotkań?
- Czy gdyby dostała wsparcie od kogoś z dorosłych lub przyjaciół odnalazłaby w sobie motywację do realizacji swoich marzeń?
- Do kogo Tereska może się udać z prośbą o pomoc?
Porozmawiajcie o innych sposobach szukania pomocy i o tym, jak ważna jest umiejętność proszenia o nią.
Materiał pomocniczy dla nauczyciela
Rozmowa po filmie może stać się okazją do trenowania umiejętności wyrażania swoich emocji (wywołanych przez film) oraz nazywania tych, które są udziałem bohaterów. Ponieważ wielu z nas ma z tym trudności nie zmuszaj uczniów do odpowiedzi na pytania, zadbaj jedynie o stworzenie atmosfery, która sprzyjać będzie szczerym wypowiedziom. Z pewnością pomożesz uruchomić słownictwo umożliwiające opisywanie uczuć, opowiadając o własnych emocjach i niepokojach, które film wywołał. Ważną kwestią jest też uświadomienie sobie, co kryje się za danym uczuciem (np. za złością czy smutkiem) i uczenie się sposobów uśmierzania niepokoju, złości i smutku. Kiedy rozmawiacie o trudnych emocjach bohaterów filmu i sposobach radzenia sobie z nimi możesz opowiedzieć o metodzie stosowanej w Connecticut:
„W New Haven w Connecticut, w bardzo patologicznym środowisku, dzieci w młodszych klasach uczą się jak rozpoznawać uczucia, jak je nazywać i jak sobie z nimi radzić. W szkole ustawiony jest sygnalizator świetlny, jak na skrzyżowaniu, i dzieci otrzymują instrukcję: Kiedykolwiek jesteś wściekły, przypomnij sobie światła. Czerwone – stop, uspokój się, pomyśl, zanim cokolwiek zrobisz. To jest kontrola impulsów, panowanie nad emocjami. Nie możemy wprawdzie kontrolować tego co i jak mocno odczuwamy, ale możemy kontrolować nasze reakcje na dane uczucie. Żółte światło - pomyśl o różnych możliwych reakcjach lub rozwiązaniach oraz o ich konsekwencjach. Zielone światło – zastosuj najlepsze rozwiązanie. Te lekcje są stale przypominane przez nauczycieli, trenerów sportowych, dyrekcję. Kiedy zdarzy się jakiś incydent, dorosły idzie z dzieckiem do sygnalizatora i rozmawia o kolejnych etapach radzenia sobie z emocjami.”
(Wywiad Ireny Koźmińskiej z Danielem Golemanem w „Polityce”, Grudzień 1998 r.).
Doceniaj też pomysły i propozycje uczniów – twórzcie listę własnych metod radzenia sobie z codziennymi problemami natury emocjonalnej czy dotyczącej relacji z innymi. Rozwijanie emocjonalnej inteligencji to proces, który towarzyszy nam przez całe życie. Kompetencje emocjonalne to: umiejętność nazywania i rozpoznawania emocji u siebie i innych, panowanie nad złością, kontrola impulsów, dostrzeganie podobieństw i różnic między ludźmi, chwalenie i docenianie innych, samoobserwacja, komunikacja, umiejętność oceniania ryzyka, podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów, wyznaczania sobie celów, opierania się presji rówieśników. Każde nowe doświadczenie doskonali nasze umiejętności w tym zakresie. Dlatego przygotowanie lekcji wychowawczej z zakresu edukacji społeczno-emocjonalnej może rozwijać również ciebie.
Podstawą udanego procesu nauczania społeczno-emocjonalnego jest twoje zaangażowanie. Przyjmij życzliwą postawę wobec uczniów, bądź bezkonfliktowa/y, oceniaj sprawiedliwe. Pamiętaj o docenianiu, łagodzeniu sporów i podsuwaniu skutecznych metod rozwiązywania konfliktów. Nie zawsze jesteśmy w stanie oddziaływać na wychowanka, ale możemy próbować stworzyć takie warunki, by doświadczenia dzieci wyniesione z kontaktów z dorosłymi sprzyjały ich rozwojowi emocjonalnemu i społecznemu. I bardzo ważne – obejrzyj wcześniej film i zinterpretuj go w sposób jaki zaproponujesz na lekcji swoim uczniom. Praca z filmem zawsze musi być poprzedzona jego obejrzeniem i gruntownym przeanalizowaniem. Uczniowie po tak trudnym filmie jak „Cześć Tereska” powinni wyjść bez napięcia i poczucia zagrożenia, a z nową wiedzą o sobie i radzeniu sobie w trudnych chwilach. „Cześć Tereska” Roberta Glińskiego to jeden z tych filmów w pakiecie „Filmoteki Szkolnej”, po który młodzież sięga najchętniej. Zastanów się, dlaczego tak jest i zapytaj o to samych uczniów. Młodzi ludzie traktują film przede wszystkim jako formę rozrywki. Ważne jest też dla nich, żeby film osadzony był w realiach współczesności, odnosił się do ich codzienności. Taki jest właśnie film Roberta Glińskiego. Daje to szansę na wejście w dialog z filmem, jego bohaterami. Utożsamiając się z nimi, młodzi odbiorcy mogą niejako uczyć się na ich błędach, ćwiczyć w rozpoznawaniu sytuacji ryzykownych, radzeniu sobie z problemami, wartościowaniu. Film może pobudzić do refleksji nad własnym życiem. Filmy wprowadzają bezpieczny dystans pomiędzy widza a jego problem – eksternalizacja problemu. Bądź uważna/y, ponieważ z reakcji i przemyśleń uczniów możesz wynieść wiele informacji o ich własnym życiu, o ich relacjach w rodzinie, środowisku rówieśniczym, o wartościach jakie w nim dominują, ich codziennych problemach i sposobach radzenia sobie z nimi.
Bibliografia:
- Daniel Goleman, Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina 2008
- Linda Lantieri, Rozwój inteligencji emocjonalnej Twojego dziecka, Wydawnictwo HELION 2009
- Jak wykształcić inteligencję emocjonalną. 50 pomysłów ćwiczeń, Fraszka Edukacyjna 2009
- Charmaine Liebertz, Skarbnica edukacji dobrego serca. Inteligencja emocjonalna: podstawy, metody i zabawy, Wydawnictwo JEDNOŚĆ 2007