ETAP EDUKACYJNY
gimnazjalna, ponadpodstawowa
PRZEDMIOT
plastyka
CZAS
90 minut
Po zajęciach uczeń będzie umiał:
- wyjaśnić – na przykładzie – na czym polega korelacja sztuk;
- porównać kadr filmowy do obrazu, wskazując podobieństwa i różnice;
- wskazać ruch jako specyfikę przekazu filmowego;
- wyjaśnić pojęcie kompozycji i określić jej typy;
- rozpoznać typy kompozycji na wybranych kadrach filmowych i obrazach malarskich;
- wyjaśnić pojęcie inspiracji i wskazać przykłady inspiracji malarstwem w obejrzanym filmie.
Metody pracy:
wykład, praca w zespołach, analiza materiału wizualnego, zadania plastyczne, rozmowa nauczająca, analiza filmu
Środki dydaktyczne:
- film Jana Jakuba Kolskiego „Historia kina w Popielawach”
- słownik pojęć plastycznych i wyrazów obcych,
- materiał pomocniczy nr 1 i 2 – reprodukcje dzieł i kadry filmowe do analizy porównawczej - dostępne na stronach internetowych www.filmotekaszkolna.pl (Nasze lekcje/ 5. Obrazy magiczne/ Materiały metodyczne),
- karty pracy ucznia nr 1, 2, 3, 4, 5, 6 dostępne na stronach internetowych www.filmotekaszkolna.pl (Nasze lekcje/ 5. Obrazy magiczne/ Materiały metodyczne),
Pojęcia kluczowe:
-
korelacja, inspiracja, malarskość filmu, kadr filmowy, pole obrazowe, ekspresyjna rola kompozycji, „ruchome obrazy”, kompozycja dzieła
Uwagi:
Uczniowie przed przystąpieniem do zajęć muszą obejrzeć film oraz zapoznać się z definicjami pojęć: „korelacja”, „inspiracja”, „kompozycja”, „harmonia”, „kontrast”, „kadr filmowy”.
Przebieg zajęć
- Zapisz na tablicy temat. Zapytaj uczniów, czy rozumieją użyte w nim słowo „korelacja”. Wysłuchaj odpowiedzi, a w razie konieczności uzupełnij definicję. Zapowiedz, że podczas zajęć będziecie zajmować się porównywaniem sztuki malarskiej ze sztuką filmową, uwzględniając przede wszystkim kompozycję i wzajemne inspiracje obu tych sztuk.
- Zainicjuj rozmowę na temat filmu obejrzanego przed zajęciami. Możesz wykorzystać poniższe pytania:
W jakiej scenerii dzieje się akcja?
Jaką rolę w życiu bohaterów odgrywa kino?
Co według bohaterów filmu jest istotą filmowej magii?
- Odtwórz kilka pierwszych sekund filmu (będą to nieruchome kadry pejzażu). Zapytaj o znaczenie pojęcia „kadr filmowy” oraz wyjaśnij, na czym polega podobieństwo kadru do pola obrazowego. Zapytaj uczniów, kiedy kadr będzie przypominał obraz i czy rozpoznali takie kadry w filmie, czym się charakteryzowały? Poproś, by podawali zapamiętane przykłady.
- Podsumowując wypowiedzi uczniów, wyjaśnij, że malarskość kadru, tzn. zorganizowanie go w taki sposób, jak malarz tworzy obraz, można uzyskać za pomocą bogatych środków wyrazu wizualnego, dających podobne jak na obrazie złudzenie przestrzeni, głębi, aury, kolorytu, efektów światła i cienia. Jednocześnie podkreśl, że między najbardziej nawet malarskim kadrem filmowym a obrazem pozostaną dwie zasadnicze różnice: ruch będący nieodłączną cechą filmu oraz fakt, że żaden kadr filmowy nie funkcjonuje w izolacji, zawsze on jest częścią całości.
- Powiedz uczniom, że film jako sztuka, która powstała później, korzysta ze środków wyrazu innych sztuk, w tym malarstwa. Spytaj uczniów, jak rozumieją pojęcie „inspiracja”. Wyjaśnij, na czym polega inspiracja malarstwem w filmie oraz podaj najpopularniejsze formy jej wykorzystania (np. aluzje, cytaty, stylizacje, kompozycje kadru).
- Jeśli to możliwe, to wyświetl za pomocą rzutnika wybrane przykłady inspiracji malarskich w filmie zamieszczone w materiale pomocniczym nr 1. Kolejno omów je z uczniami (odwołując się do ich wiedzy). W razie potrzeby zadawaj pytania pomocnicze:
Co łączy kadr filmowy z prezentowanym obrazem? Co jest cechą wspólną?
Dlaczego reżyser zdecydował się zastosować taki zabieg?
Czy potrafisz określić zakres inspiracji – czy jest to stylizacja (cytat, aluzja itp.)?
- Zapytaj wybranego ucznia o definicję pojęcia „kompozycja”, przypomnij (lub poproś o to kolejnego ucznia) typy kompozycji omawianych do tej pory.
- Następnie, wykorzystując materiał pomocniczy nr 2, dokonaj wraz z uczniami analizy porównawczej wybranych kadrów filmowych i reprodukcji dzieł sztuki pod względem kompozycji.
- Podziel uczniów na sześć grup i rozdaj im po jednej karcie pracy. Zadaniem każdego z zespołów będzie rozpoznanie zasady kompozycyjnej wykorzystanej w przedstawionym kadrze z filmu. Są to: karta pracy ucznia nr 1 – kompozycja oparta na rytmie, nr 2 – kompozycja zbudowana światłem, nr 3 – kompozycja symetryczna, nr 4 – kompozycja zbudowana światłem, nr 5 – kompozycja asymetryczna/z mocnym punktem, nr 6 – kompozycja oparta na kontraście kierunków określonym przez ciebie czasie uczniowie analizują kadry i wybierają właściwą zasadę spośród umieszczonych pod nimi propozycji. Omów z podopiecznymi ich spostrzeżenia (warto wszystkie kadry wyświetlić za pomocą rzutnika, tak by wszyscy mogli przyjrzeć się obrazom analizowanym przez inne grupy)
- Zapytaj uczniów, jakie odczucia budzą analizowane typy kompozycji. Czemu może służyć ich zastosowanie w dziele filmowym? Poleć uczniom, aby pisemnie sformułowali wniosek o ekspresyjnej roli kompozycji kadru i jej funkcji w budowaniu dramaturgii filmu. Ochotników poproś o odczytanie notatek.
Podsumowanie:
Podsumowując lekcję, zwróć uwagę na to, że film, dysponujący własnymi środkami wyrazu, korzysta również z osiągnięć sztuk, które były przed nim. Dzięki językowi malarstwa, już utrwalonemu w kulturze, a tym samym w percepcji widzów, film uzyskuje czytelność symboli i metafor, klarowność obrazu, spodziewaną ekspresję oraz jasne powiązanie tematu z epoką. Podobieństwa środków wyrazu filmu i malarstwa są przykładem korelacji sztuk.
Praca domowa
Zachęć uczniów do stworzenia własnej kompozycji malarskiej inspirowanej filmem Kolskiego, opartej na jednej z zasad kompozycyjnych omówionych na lekcji.
